Colocación

As colocacións son combinacións de palabras frecuentes, recorrentes e semifixas, por exemplo, as que forman revogar e lei ou amarga e derrota. Este carácter recorrente e restritivo da relación é o que as distingue doutras combinacións léxicas "libres": a diferenza de revogar e lei, revisar e lei non constitúen unha colocación. Igualmente, a diferenza doutras combinacións fraseolóxicas como son as locucións idiomáticas (idioms, en inglés), como ser (unha persoa) de lei, os compoñentes dunha colocación manteñen o seu valor intrínseco primario, mostrando una certa “transparencia semántica”. Na lingüística anglosaxoa, onde ten a súa orixe, o termo remóntase aos traballos de J. R. Firth, nos anos 50 do século pasado. O estudo das colocacións recibiu un forte impulso propiciado polo desenvolvemento da Lingüística de corpus, cuxos traballos neste ámbito repercutiron notablemente, entre outros, na mellora dos dicionarios destinados a aprendentes de linguas, que conteñen abundante información sobre as posibilidades combinatorias das palabras. Unha colocación está formada por dous colocativos, unha base (lei) e un colocado (revogar, promulgar), onde a primeira determina a natureza do segundo, de aí o carácter idiomático da combinación. As colocacións poden ser de dous tipos, gramaticais e léxicas. As gramaticais están formadas por unha palabra léxica, fundamentalmente un verbo, un substantivo ou un adxectivo e a preposición ou tipo de cláusula que lle segue; por exemplo, falar “rexe” e, por tanto, ten como posibles colocativos as preposicións de (algo) ou con (alguén). As colocacións léxicas, pola súa banda, están formadas por dúas palabras léxicas: verbo + substantivo (conseguir un obxectivo), substantivo + adxectivo (inmenso pracer), substantivo + substantivo (banco de peixes), adverbio + adxectivo (profundamente durmido) ou verbo + adverbio (falar seriamente).

As colocacións son centrais na aprendizaxe dunha lingua estranxeira e o grao de dominio das mesmas que demostra o aprendente constitúe un bo indicio do seu coñecemento da lingua estranxeira. O principal escollo que expoñen á aprendizaxe deriva da arbitrariedade deste tipo de combinacións léxicas e, por tanto, da súa imprevisibilidade: por exemplo, en galego dicimos prestar atención, pero non *dar atención, a pesar de que dita combinación podería ser perfectamente posible. Outro problema importante derivado desta arbitrariedade é que as colocacións varían dunha lingua a outra (gl. prestar atención, ingl. pay attention, fr. faire attention ou gl. aprobar un exame, ingl. pass an exam, fr. réussir un examen), o que dá lugar a calcos incorrectos. Por tanto, fronte a colocacións non problemáticas para o aprendente, por coincidir nas dúas linguas (gl. correr un risco, ingl. run a risk), outras adoitan dar lugar a erros habituais (gl. cometer un erro, ingl. *commit a mistake). As colocacións non se adquiren automaticamente coa aprendizaxe do vocabulario e deben ser obxecto dun tratamento específico no ensino. En canto aos contidos da aprendizaxe e a súa secuenciación, debe terse en conta que 1) as colocacións que deben estudarse nun curso de nivel básico non poden ser as mesmas que as dun curso avanzado e 2), dado que os problemas dos aprendentes a miúdo son motivados pola interferencia da súa propia lingua materna, é lóxico dar prioridade na aprendizaxe a aquelas colocacións que máis difiren entre os dous idiomas. Desde o punto de vista metodolóxico, os especialistas falan de tres fases na ensino-aprendizaxe das colocacións: 1) concienciación da súa existencia e importancia, 2) memorización e 3) repaso ou uso activo. A abordaxe adecuada do ensino preciso traballar todas elas na aula a través de actividades específicas.